Informatie over jodium

Categorie: Fysiologie

Jodium en blokkade opname

In Jodium en opname is het opname systeem van jodium aan de orde geweest. Daarbij is in de afgelopen jaren veel duidelijk geworden over de rol van de Natrium Iodine Symporter (NIS) en de rol in het lichaam bij de opname van jodium. Deze symporter is als het ware de poort via waar het jodium het lichaam binnenkomt. Die poort kan echter door allerlei andere stoffen worden geblokkeerd.

In diverse onderzoeken is ook duidelijk geworden dat diezelfde symporter hinder kan ondervinden van diverse verstorende factoren. In dat kader zijn de andere halogenen van belang om te noemen. De belangrijkste daarbij zijn Bromide en Fluoride. Deze twee kunnen zich net als jodium vrij makkelijk binden aan de NIS. En als de NIS is bezet met een van deze halogenen dan kan jodium er niet meer bij en dus niet worden opgenomen.

Uit studies van voor de ontdekking van de symporter werd duidelijk dat de poort een voorkeur heeft voor jodium boven bromide en fluoride. Echter deze voorkeur is wel afhankelijk van de concentratie. Dus in een situatie waar maar weinig jodium aanwezig is kunnen bromide en fluoride de poort makkelijker blokkeren dan in het geval er mer jodium aanwezig is. Het is een zogenaamde competitieve blokkade.

Datzelfde geldt voor diverse andere stoffen. Waaronder bijvoorbeeld perchloraat en thiocyanaat. Perchloraat komt op zich niet veelvoor in het milieu. Echter het plakt tot 8 maal makkelijk aan de poort dan jodium zelf dus er is minder van nodig om jodium eraf te duwen”. Ook thiocyanaat plakt veel makkelijker aan de poort. Echter thiocyanaat komt veel vaker voor en speelt een veel belangrijkere rol. In de tropen wordt cassave zeer veelvuldig gegeten en gebruikt als meel. Echter cassave bevat thiocyanaat. Het is al veel langer bekend dat dit de jodiumopname blokkeert en daardoor struma en hypothyreoïdie kan veroorzaken. Dat geldt ook voor sigaretten. Ook deze bevatten thiocyanaat en blokkeren de opname met een belemmering van de schildklier functie, wat al langer bekend is. En tenslotte is de industriële luchtvervuiling een belangrijke veroorzaker van verhoogde thiocyanaat niveau’s die de opname van jodium blokkeren.

Thiocyanaat wordt niet voor niks gezien als misschien wel de belangrijkste factor die op optimale opname van jodium en een optimale schildklierwerking blokkeert en daarmee de gezondheid ondermijnt. Het mag duidelijk zijn dat dit nog veel makkelijker kan als we ene jodiumtekort hebben.

Kersenbloesem 28-3-2020

Jodium als antioxidant

Jodium is in het verleden en ook recentelijk regelmatig onderzocht vanwege de anti oxidant eigenschappen. Er is weinig discussie over het feit dat jodium werkt als een ‘scavenger’ van vrije radicalen. Deze vrije radicalen zijn altijd bij mensen aanwezig en vaak ook een noodzakelijk onderdeel van onze fysiologische processen. Echter dezelfde vrije radicalen die vrijkomen bij diverse processen zijn tegelijkertijd zeer schadelijk als deze niet direct worden geneutraliseerd. Voor die neutralisatie heeft ons lichaam meerdere systemen beschikbaar. Uit diverse onderzoeken blijkt dat jodium deze reactieve zuurstofcomponenten (ROS) effectief kan verwerken en neutraliseren.

Daarnaast blijkt dat jodium niet alleen aanwezig is in de schildklier. Het opname systeem van jodium (Natrium Iodine Symporter – NIS) blijkt op veel meer weefsels voor te komen en zeker niet alleen in de maag of schildklier. Het blijkt ook voor te komen in speekselklieren, slijmvlies van de neus en traanklieren. Daarnaast blijkt dat de jodium hoeveelheid in het longvocht kan worden beïnvloed door de inname van jodium.

 Shen DHY, Kloos RT, Mazzaferri EL, Jhiang SM. Sodium iodide symporter in health and disease. Thyroid 2001;11:415–25.

Derscheid RJ, Van Geelen A, Berkebile AR, Gallup JM, Hostetter SJ, Banfi B, et al. Increased concentration of iodide in airway secretions is associated with reduced respiratory syncytial virus disease severity. Am J Respir Cell Mol Biol 2014;50:389–97.

Een groot deel van die weefsels zorgt voor een eerste barriere tegen negatieve invloeden van buitenaf, zoals bacterien. Daarnaast is de antioxidante werking van jodium bij een aantal vormen van kanker onderwerp van onderzoek.

In dit kader wordt vaak gerefereerd aan Japan. Zoals ook in onderstaand artikel wordt vaak verwezen naar de geringe aantalllen nieuwe patienten met borst- en prostaatkanker.
Eenzelfde beeld wordt gezien als het gaat om cardiovasculaire aandoeningen (CVD). In 1957 werd weliswaar een wat gunstiger voedingspatroon gezien met lagere vetinname en daarnaast een lager totaal cholesterol en minder CVD. Dit echter ondanks het feit dat er in Japan duidelijk meer werd gerookt dan in USA en Scandinavische landen. Na de WO II veranderde de vetinname snel maar de verschillen bleven aanwezig.

Aceves C, Anguiano B, Delgado G. The extrathyronine actions of iodine as antioxidant, apoptotic, and differentiation factor in various tissues. Thyroid 2013;23:938–46. 

H. U. Cardiovascular Disease and Risk Factors in Asia: A Selected Review. Circulation 2008;118:2702–2709. 

Een ander bijzonder feit zien we nu ontstaan met de COVID-19 pandemie. Opmerkelijk is dat Japan ver achterblijft met betrekking tot het aantal doden. De eerste infectie vond in Japan plaats op 21-1-2020, in Italie op 31-1-2020 en in Nederland op 29-2-2020.
Het aantal doden tgv COVID-19 is op 31-3-2020 in Japan 56, Italie 12.428 en Nederland 1039. Tot op heden is er geen goede verklaring voor dit meer dan opmerkelijke verschil. Het wordt nog onbegrijpelijker als we ons realiseren dat er in Japan gedurende die hele periode geen duidelijke lockdown is. Weliswaar zijn er enkele restaurants dicht, maar er zijn geen social distantcy maatregelen als in Europa en een kijkje op de webcam laat een druk straatbeeld zien. Natuurlijk geeft men in Japan elkaar geen hand, maar een dergelijke maatregel zou in Europa echt niet voldoende zijn. Het filmpje hieronder geeft het straatbeeld op 30-3-2020 weer, wat in Europa ondenkbaar is.
Waar tot op heden niet naar is gekeken is of het Japanse dieet een rol speelt. Daarin zou het interessant zijn om te kijken of jodium daarin een rol speelt. Vooralsnog kan daar geen duidelijkheid over worden gegeven en onderzoeken worden daar momenteel niet naar gedaan.

Kruispunt in Tokyo op 30-3-2020

Eigenschappen van jodium

Eenvoudig antioxidant

Jodium onderscheidt zich vanwege een zeer lage oxidatiepotentiaal, waardoor oxidatie zeer eenvoudig verloopt. Jodering vergt echter een activeringsstap, waarvoor vaak een peroxidase noodzakelijk is.
Het is bekend dat jodium het meest eenvoudige antioxidant is dat wij kennen in ons lichaam, veel minder complex dan bijvoorbeeld vitamine C.
De antioxidatieve eigenschappen die werden gevonden bij het onderzoek naar de kringloop van jodium en de rol van jodium bij de vorming van wolkenformatie zijn in hetzelfde onderzoek ook aangetoond in bloedcellen. In de aanwezigheid van peroxidase is dat vooral de reactie met waterstofperoxide (H2O2), maar non-enzymatisch vooral met ozon, singlet zuurstof, superoxide en hydroxylradicalen. Opmerkelijk is dat de reactiesnelheid met deze zuur- stofradicalen 12 tot 500 keer hoger ligt dan voor vitamine C en glutathion. Daarbij dient men zich te realiseren dat de concentratie jodium in plasma weliswaar tot een factor 500 lager kan liggen, maar dat de intracellulaire concentraties zich heel anders verhouden. Jodium kan via het NIS tegen een concentratiegradient de cel in worden gebracht, waarmee het antioxidatieve vermogen intracellulair sterk wordt vergroot. Daarmee is jodium, zeker intracellulair, mogelijk een krachtiger antioxidant dan vitamine C en glutathion en zijn ook lage concentraties voldoende voor een hoge antioxidatieve activiteit. Zeker als we ons realiseren dat ook de opname van vitamine C via de SVCT 1- of 2-receptor geremd kan worden door (iso) flavonen, die vaak gelijktijdig met vitamine C in fruit en groente aanwezig zijn.

Küpper FC, Carpenter LJ, [..], Feiters MC. Iodide accumulation provides kelp with an inorganic antioxidant impacting atmospheric chemistry. Proc Natl Acad Sci U S A 2008; 105(19): 6954-6958

Germicide eigenschappen

Daarnaast eten we natuurlijk al heel lang dat jodium uitstekende germicide eigenschappen heeft. Met ander woorden het is uitstekend in staat om bacteriën en virussen te doden. Er lijkt geen resistentie tegen te kunnen ontwikkeld.
Om die reden wordt het vaak gebruikt bij het ontsmetten van wonden etc.

Jodium opname

De opname van jodium verloopt vooral in de maag en slechts deels in de rest van het maag-darmstelsel. Opvalllend is dat het proces zeer snel en vrijwel volledig verloopt. Daarbij lijkt er geen duidelijke bovengrens te zijn en is gebleken dat zelfs een inname van 30 gram jodium vrijwel volledig via de urine uitgescheiden. Daarnaast kan de jodiumopname ook ten dele via de huid plaatshebben.

n

Time course of iodine uptake by kidney cells and influence of perchlorate. Figure a shows that iodide uptake by human kidney cells is rapid and reaches maximum levels after 40 min. This is in line with the rapid iodide uptake in the stomach. Perchlorate inhibits iodide uptake by a factor of eight as can be seen in figure b. Lane 1 is normal uptake by kidney cells, lane 2 represents the same kidney cells incubated with 10 μmol/L perchlorate. Lane 3–6 are control cell lines known not to be able to take up iodine. This observation is in line with another study, which shows a similar inhibitory pattern in case of thiocyanate, abundantly present in cigarettes (From Spitzweg et al. 2001)

In de weefselcellen vindt opname van jodium plaats via de recent ontdekte natrium jodium symporter (NIS). Deze NIS is te vinden in de voor de hand liggende weefsels zoals de maag en de schildklier. Echter de NIS is ook aanwezig in vele andere weefsels, zoals prostaat, borstklierweefsel, uterus, ovaria, nieren, huid en speekselklieren. Studies hebben laten zien dat de jodiumconcentratie in de speekselklieren en huid respectievelijk 30-40 en 3-7 keer hoger zijn dan de plasma spiegels. De opname van jodium in de hersenen is alleen in de choroid plexus aangetoond, waarbij geen onderzoek bekend is over de expressie van NIS in de plexus.

De opname via de NIS is natriumafhankelijk, waarbij lage natriumspiegels de opname negatief beinvloeden. Theoretisch is het mogelijk dat een lage natriuminname met lage natrium spiegels in de lis van Henle en aangrenzende nierweefsel als gevolg, uiteindelijk daar een negatieve invloed heeft op de heropname van jodium. 

Jodium opname via NIS is afhankelijk van Natrium concentratie

Deze heropname, maar ook de normale opname van jodium via NIS, kan ook worden verstoord door verschillende toxische stoffen. De meest belangrijke zijn perchloraat, bromide en thiocyanaat. Bromide is veelvuldig aanwezig in brandvertragers in de vorm van PBB,s waarvan is aangetoond dat deze een negatief effect hebben op de schildklierfunctie. Thiocyanaat is aanwezig in cassave, maar ook in sigaretten en is derhalve bij alle rokers in verhoogd. De affiniteit van thiocyanaat voor NIS is vergelijkbaar met jodium, waarbij diverse studies al hebben aangetoond dat thiocyanaat leidt tot een verminderde opname van jodium. Dit wordt vooral bereikt indien de jodiumstatus krap normaal of insufficient is. Uiteindelijk zal dit leiden tot een jodiumtekort met een verstoord schildkliermetabolisme. In de studies komt duidelijk naar voren dat thiocyanaat leidt tot een verlaging van jodium in de moedermelk, de jodiumconcentratie in het ongeboren kind zowel in het serum als in de weefsels, Uit de opnamestudies komt verder naar voren dat de opname van jodium door de perifere weefsels, met uitzondering van de schildklier, niet wordt gereguleerd door de TRH-TSH as. Hoe de regulatie wel tot stand komt is tot op heden onbekend en is, helaas, geen onderwerp van onderzoek.

Jodium en zwangerschap

Tijdens de zwangerschap is het ongeboren kind afhankelijk van de moeder voor de groei. Alle daarvoor benodigde bouwstenen komen of uit de voeding van de moeder of uit de beschikbare voorraden die de moeder heeft. Het mag duidelijk zijn dat de voeding van de moeder voldoende bouwstenen moet bevatten om aan de behoefte van het ongeboren kind te kunnen voldoen.

Van vele van deze bouwstenen wordt aangenomen dat de voeding voldoende bevat om aan de toegenomen behoefte te voldoen. Of dat werkelijk zo is valt nog te bezien, maar voor een aantal bouwstenen is duidelijk dat er aanvullende maatregelen nodig zijn om de ontwikkeling van het kind zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Dat betekent niet direct dat er allerlei ontwikkelingsstoornissen optreden indien de adviezen niet volledig worden gevolgd, maar het verhoogt wel de kans op een gestoorde ontwikkeling. Verder betekent het dat de kans op een optimale ontwikkeling verminderd is, waarvan de gevolgen van die minder optimale ontwikkeling niet altijd direct na de geboorte zichtbaar hoeven te zijn. Een van die bouwstenen is inmiddels uitgebreid bekend, namelijk het foliumzuur.

Veel minder bekend is dat dit ook geldt voor jodium. Jodium is voor de ontwikkeling van de hersenen essentieel en onmisbaar. Aangezien jodium van nature nauwelijks voorkomt in onze voeding wordt het toegevoegd aan het zout (Jozo zout) en broodzout. Het doel van die toevoeging is het voorkomen van een vergrote schildklier (struma) of cretinisme (dwerggroei met vaak ook neurologische afwijkingen) in de bevolking. Daarvoor wordt 150 microgram jodium per dag voldoende verondersteld.

Op het moment dat de vrouw zwanger is krijgt zij, zeker in de Westerse maatschappij, diverse voedingsadviezen mee. Een belangrijk advies is het verminderen van de zoutinname. Regelmatig besluit het gezin op dat moment het zout in de keuken te verminderen. Uiteraard leidt dit tot een verminderde jodiuminname, niet alleen voor de vrouw maar ook voor de andere gezinsleden. Dat hoeft niet direct een probleem te zijn als de jodiuminname zonder deze zoutbeperking maar ruim voldoende is.

Daarnaast is in de afgelopen jaren duidelijk geworden dat de inname voor zwangere vrouwen en borstvoeding gevende vrouwen aanzienlijk hoger dient te liggen. Enerzijds om te voorkomen dat de moeder een aanzienlijk jodiumtekort ontwikkeld maar uiteraard vooral om te voorkomen dat de ontwikkeling van het kind suboptimaal verloopt.

Het WHO advies voor zwangeren en bij borstvoeding. De jaarlijkse variant wordt vooral in derde wereld landen, met moeilijk toegankelijke gebieden waar zout niet een makkelijk onderdeel van de voeding is, gebruikt.

Mogelijk gemaakt door WordPress & Thema gemaakt door Anders Norén